مجموعه ای از افراد که برای انجام فعالیتی خاص با یکدیگر همکاری می نمایند، ثبت برند تجاری می توانند یک شرکت را تشکیل دهند. بنابراین اولین لازمه ثبت شرکت وجود شریک و یا شرکایی برای تشکیل این شخصیت حقوقی می باشد. می توان حداقل تعداد اعضای هر یک از انواع شرکت را به شرح ذیل جمع بندی کرد:
حداقل 2 شریک در ( شرکت تضامنی، شرکت نسبی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت مختلط غیر سهامی )
حداقل 3 شریک در ( شرکت سهامی خاص ، شرکت مختلط سهامی )
حداقل 5 شریک ( در شرکت سهامی عام )
حداقل 7 شریک ( در شرکت تعاونی تولید و مصرف )
اما این شخصیت حقوقی به اعتبار نیاز دارد. اعتبار شرکت عموماَ با سرمایه شرکت سنجیده می شود و قالباَ تفاوتی بین شرکت ها در این خصوص نیست . هر چه سرمایه شرکت بیشتر باشد اعتبار شرکت نیز بیشتر است .
در گام بعد، شناخت کلی از نظام حقوقی حاکم بر شرکت ها ، از نخستین اقدامات برای تاسیس و ثبت یک شرکت تلقی می شود.زمانی که قصد تاسیس یک شرکت را دارید، می بایست علاوه بر انتخاب شرکای شرکت و تعیین سرمایه آن ، با توجه به اهداف اعضا در آینده ، نوع فعالیت افراد و میزان مسئولیت هر یک از شرکا ، قالب شرکت را نیز مشخص کنید.
قانون تجارت ایران در ماده 20، شرکت های تجاری را بر 7 قسم و به شرح ذیل احصاء نموده است :
1- شرکت های سهامی ( به موجب ماده 4 لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/12/1347 شرکت سهامی به دو نوع شرکت سهامی عام و خاص تقسیم می شود.)
2- شرکت تضامنی
3- شرکت با مسئولیت محدود
4- شرکت مختلط غیر سهامی
5- شرکت مختلط سهامی
6- شرکت نسبی
7- شرکت تعاونی تولید و مصرف
از آن جا که مطالعه ی خصوصیات و ویژگی های انواع شرکت ها در انتخاب نوع شرکت موثر است،لازم است به طور مختصر،به تعریف آن ها بپردازیم.سپس ویژگی های هر یک از شرکت ها را به طور کامل شرح دهیم.
- شرکت سهامی خاص
شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه آن توسط موسسین تامین می گردد.در شرکت سهامی خاص مجمع عمومی موسس وجود ندارد و تعداد شرکای آن کمتر از شرکت سهامی عام است.در این گونه شرکت ها صدور اعلامیه پذیره نویسی وجود ندارد و در بدو امر 35% از سرمایه باید در حساب مخصوصی سپرده شود.
سایر مشخصات شرکت های سهامی خاص عبارت است از:
1- حداقل سرمایه شرکت های سهامی خاص یک میلیون ریال است.
2- تعداد مدیران حداقل 3 نفر است.
3- تعداد سهامداران نباید از سه نفر کمتر باشد.
4- در شرکت سهامی خاص مبلغ اسمی سهام محدود نیست.
5- سهام شرکت سهامی خاص قابل عرضه در بورس نیست.
6- در شرکت سهامی خاص اوراق قابل انتشار نیست.
7- انتقال سهام در شرکت سهامی خاص موکول به موافقت سایر شرکاست.
8- در شرکت سهامی خاص،مسئولیت شرکا به میزان مبلغ اسمی سهام هر شریک است.
- شرکت با مسئولیت محدود
شرکت با مسئولیت محدود،از رایج ترین شرکت های بازرگانی در کشور ما می باشد و عمدتاَ بین اعضای یک خانواده یا افراد فامیل و یا دوستان و آشنایان تشکیل می گردد.به موجب ماده 94 قانون تجارت،شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکا بدون اینکه سرمایه به سهام و یا قطعات سهام تقسیم شده باشد فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت می باشد.ضمناَ برای میزان سرمایه شرکت با مسئولیت محدود هیچ مبلغی تعیین نشده است.
برای تشکیل شرکت با مسئولیت محدود طی مراحل ذیل ضروری است:
1- تنظیم شرکت نامه و امضای آن
2- تادیه و پرداخت کل سرمایه شرکت
3- ثبت شرکت در اداره ثبت شرکت ها
شرکت با مسوولیت محدود دارای محاسن و معایبی می باشد. از جمله محاسن شرکت با مسئولیت محدود می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- شرکت با مسوولیت محدود می تواند تنها با حضور 2 شریک هم تشکیل گردد.
2- حداقل سرمایه برای این نوع شرکت پیش بینی نشده است برخلاف شرکت های سهامی عام و خاص.
3- تعداد مدیران در این شرکت به صورت اجباری تعیین شده و شرکت می تواند به وسیله یک یا چند مدیر موظف یا غیرموظف اداره شود برخلاف شرکت های سهامی که در سهامی عام باید حداقل 5 مدیر و در سهامی خاص حداقل 3 مدیر انتخاب شوند،محدودیتی برای مدت شرکت در شرکت با مسوولیت محدود وجود ندارد.
از معایب شرکت با مسوولیت محدود می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- چون مسوولیت شرکا در حد سهم الشرکه آن ها می باشد اشخاص برای فرار از مسوولیت و عدم اجرای تعهدات خود این نوع شرکت را تشکیل می دهند.
2- پذیره نویسی و پرداخت تمام سهم الشرکه صوری می باشد و همچنین ورقه ای برای سهم الشرکه به صورت اوراق تجارتی قابل نقل و انتقال صادر نمی گردد.
3- همچنین نقل و انتقال سهام آزادانه صورت نمی گیرد بلکه موکول گشته است به رضایت عده ای از شرکا که لااقل سه چهارم سرمایه را داشته باشد و اکثریت محدودی را نیز دارا باشد.همچنین این نقل و انتقال باید به موجب سند رسمی باشد(ماده 103 قانون تجارت)
از خصوصیات دیگر شرکت علاوه بر آزادانه نبودن انتقال سهم الشرکه و محدودیت مسوولیت شریکان می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- چون شرکت سرمایه می باشد نه شخص ؛ پس با فوت یا ورشکستگی و یا محجوریت شرکا،شرکت منحل نمی گردد.
- همچنین در اسم شرکت باید حتماَ عبارت با مسوولیت محدود قید گردد تا کسانی که با شرکت معامله می کنند متوجه این موضوع باشند که با شرکتی معامله می کنند که مسوولیتش محدود به سرمایه اش است(ماده 95 قانون تجارت)
- مطابق ماده 112 قانون تجارت هیچ شریکی را نمی توان مجبور به ازدیاد سهم الشرکه خود نمود و این کاملاَ منطقی و در تایید اصل پذیرش اراده سرمایه گذار در افزایش سرمایه می باشد.
سایر خصوصیات عمومی شرکت های تجاری به شرح ذیل است:
- شرکت سهامی عام:
حداقل شرکا در شرکت سهامی عام 5 نفر است.حداقل سرمایه پانصد هزار تومان و حداقل هیات مدیره یا مدیران 5 نفر و مسئولیت شرکا به میزان مبلغ اسمی سهام هر شریک می باشد.
- شرکت تضامنی:
در شرکت تضامنی حداقل شرکا 2 نفر است ،برای حداقل سرمایه محدودیتی وجود ندارد،حداقل هیات مدیره یا مدیران یک نفر یا بیشتر و مسئولیت شرکا نامحدود است و هر شریک مسئولیت کامل دارد.
مجموعه ای از افراد که برای انجام فعالیتی خاص با یکدیگر همکاری می نمایند، ثبت برند تجاری می توانند یک شرکت را تشکیل دهند. بنابراین اولین لازمه ثبت شرکت وجود شریک و یا شرکایی برای تشکیل این شخصیت حقوقی می باشد. می توان حداقل تعداد اعضای هر یک از انواع شرکت را به شرح ذیل جمع بندی کرد:
حداقل 2 شریک در ( شرکت تضامنی، شرکت نسبی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت مختلط غیر سهامی )
حداقل 3 شریک در ( شرکت سهامی خاص ، شرکت مختلط سهامی )
حداقل 5 شریک ( در شرکت سهامی عام )
حداقل 7 شریک ( در شرکت تعاونی تولید و مصرف )
اما این شخصیت حقوقی به اعتبار نیاز دارد. اعتبار شرکت عموماَ با سرمایه شرکت سنجیده می شود و قالباَ تفاوتی بین شرکت ها در این خصوص نیست . هر چه سرمایه شرکت بیشتر باشد اعتبار شرکت نیز بیشتر است .
در گام بعد، شناخت کلی از نظام حقوقی حاکم بر شرکت ها ، از نخستین اقدامات برای تاسیس و ثبت یک شرکت تلقی می شود.زمانی که قصد تاسیس یک شرکت را دارید، می بایست علاوه بر انتخاب شرکای شرکت و تعیین سرمایه آن ، با توجه به اهداف اعضا در آینده ، نوع فعالیت افراد و میزان مسئولیت هر یک از شرکا ، قالب شرکت را نیز مشخص کنید.
قانون تجارت ایران در ماده 20، شرکت های تجاری را بر 7 قسم و به شرح ذیل احصاء نموده است :
1- شرکت های سهامی ( به موجب ماده 4 لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/12/1347 شرکت سهامی به دو نوع شرکت سهامی عام و خاص تقسیم می شود.)
2- شرکت تضامنی
3- شرکت با مسئولیت محدود
4- شرکت مختلط غیر سهامی
5- شرکت مختلط سهامی
6- شرکت نسبی
7- شرکت تعاونی تولید و مصرف
از آن جا که مطالعه ی خصوصیات و ویژگی های انواع شرکت ها در انتخاب نوع شرکت موثر است،لازم است به طور مختصر،به تعریف آن ها بپردازیم.سپس ویژگی های هر یک از شرکت ها را به طور کامل شرح دهیم.
- شرکت سهامی خاص
شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه آن توسط موسسین تامین می گردد.در شرکت سهامی خاص مجمع عمومی موسس وجود ندارد و تعداد شرکای آن کمتر از شرکت سهامی عام است.در این گونه شرکت ها صدور اعلامیه پذیره نویسی وجود ندارد و در بدو امر 35% از سرمایه باید در حساب مخصوصی سپرده شود.
سایر مشخصات شرکت های سهامی خاص عبارت است از:
1- حداقل سرمایه شرکت های سهامی خاص یک میلیون ریال است.
2- تعداد مدیران حداقل 3 نفر است.
3- تعداد سهامداران نباید از سه نفر کمتر باشد.
4- در شرکت سهامی خاص مبلغ اسمی سهام محدود نیست.
5- سهام شرکت سهامی خاص قابل عرضه در بورس نیست.
6- در شرکت سهامی خاص اوراق قابل انتشار نیست.
7- انتقال سهام در شرکت سهامی خاص موکول به موافقت سایر شرکاست.
8- در شرکت سهامی خاص،مسئولیت شرکا به میزان مبلغ اسمی سهام هر شریک است.
- شرکت با مسئولیت محدود
شرکت با مسئولیت محدود،از رایج ترین شرکت های بازرگانی در کشور ما می باشد و عمدتاَ بین اعضای یک خانواده یا افراد فامیل و یا دوستان و آشنایان تشکیل می گردد.به موجب ماده 94 قانون تجارت،شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکا بدون اینکه سرمایه به سهام و یا قطعات سهام تقسیم شده باشد فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت می باشد.ضمناَ برای میزان سرمایه شرکت با مسئولیت محدود هیچ مبلغی تعیین نشده است.
برای تشکیل شرکت با مسئولیت محدود طی مراحل ذیل ضروری است:
1- تنظیم شرکت نامه و امضای آن
2- تادیه و پرداخت کل سرمایه شرکت
3- ثبت شرکت در اداره ثبت شرکت ها
شرکت با مسوولیت محدود دارای محاسن و معایبی می باشد. از جمله محاسن شرکت با مسئولیت محدود می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- شرکت با مسوولیت محدود می تواند تنها با حضور 2 شریک هم تشکیل گردد.
2- حداقل سرمایه برای این نوع شرکت پیش بینی نشده است برخلاف شرکت های سهامی عام و خاص.
3- تعداد مدیران در این شرکت به صورت اجباری تعیین شده و شرکت می تواند به وسیله یک یا چند مدیر موظف یا غیرموظف اداره شود برخلاف شرکت های سهامی که در سهامی عام باید حداقل 5 مدیر و در سهامی خاص حداقل 3 مدیر انتخاب شوند،محدودیتی برای مدت شرکت در شرکت با مسوولیت محدود وجود ندارد.
از معایب شرکت با مسوولیت محدود می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- چون مسوولیت شرکا در حد سهم الشرکه آن ها می باشد اشخاص برای فرار از مسوولیت و عدم اجرای تعهدات خود این نوع شرکت را تشکیل می دهند.
2- پذیره نویسی و پرداخت تمام سهم الشرکه صوری می باشد و همچنین ورقه ای برای سهم الشرکه به صورت اوراق تجارتی قابل نقل و انتقال صادر نمی گردد.
3- همچنین نقل و انتقال سهام آزادانه صورت نمی گیرد بلکه موکول گشته است به رضایت عده ای از شرکا که لااقل سه چهارم سرمایه را داشته باشد و اکثریت محدودی را نیز دارا باشد.همچنین این نقل و انتقال باید به موجب سند رسمی باشد(ماده 103 قانون تجارت)
از خصوصیات دیگر شرکت علاوه بر آزادانه نبودن انتقال سهم الشرکه و محدودیت مسوولیت شریکان می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- چون شرکت سرمایه می باشد نه شخص ؛ پس با فوت یا ورشکستگی و یا محجوریت شرکا،شرکت منحل نمی گردد.
- همچنین در اسم شرکت باید حتماَ عبارت با مسوولیت محدود قید گردد تا کسانی که با شرکت معامله می کنند متوجه این موضوع باشند که با شرکتی معامله می کنند که مسوولیتش محدود به سرمایه اش است(ماده 95 قانون تجارت)
- مطابق ماده 112 قانون تجارت هیچ شریکی را نمی توان مجبور به ازدیاد سهم الشرکه خود نمود و این کاملاَ منطقی و در تایید اصل پذیرش اراده سرمایه گذار در افزایش سرمایه می باشد.
سایر خصوصیات عمومی شرکت های تجاری به شرح ذیل است:
- شرکت سهامی عام:
حداقل شرکا در شرکت سهامی عام 5 نفر است.حداقل سرمایه پانصد هزار تومان و حداقل هیات مدیره یا مدیران 5 نفر و مسئولیت شرکا به میزان مبلغ اسمی سهام هر شریک می باشد.
- شرکت تضامنی:
در شرکت تضامنی حداقل شرکا 2 نفر است ،برای حداقل سرمایه محدودیتی وجود ندارد،حداقل هیات مدیره یا مدیران یک نفر یا بیشتر و مسئولیت شرکا نامحدود است و هر شریک مسئولیت کامل دارد.
دلایل ممنوعیت ثبت نشان ها و مدال های دولتی بعنوان علامت تجاری